لبنان و ساختاری سیاسی بر پایه توازن طایفه‌ای

ساختار سنّتی قدرت سیاسی در لبنان بر اساس توازن طایفه‌ای استوار است. مجموعه‌ای از طوایف گوناگون، ساختار سیاسی لبنان را شکل داده‌اند. لبنان دارای تعدد مذاهب و دارای ۱۸ گروه دینی به رسمیت شناخته شده‌است؛ یازده گروه مسیحی (مارونی، ارتدوکس، کاتولیک، ارمنی‌های ارتدوکس، ارمنی‌های کاتولیک، پروتستان‌ها، سریانی‌های ارتدوکس، سریانی‌های کاتولیک، لاتین‌ها، کلدانی‌ها و نستوری‌ها)، پنج مذهب اسلامی (شیعیان، سنّیان، دروزیان، علویان و اسماعیلیان) و یک فرقه یهودی، که جزو کم‌اهمیت‌ترین فرقه‌ها است.

در این نظام، پست‌های دولتی در حکومت، خدمات عمومی، ارتش و قوّه قضائیه بر اساس وابستگی‌های طایفه‌ای و مذهبی تقسیم شده‌اند. طبق قانون اساسی لبنان، رئیس‌جمهوری از میان مارونی‌ها، نخست‌وزیر از میان سنّی‌ها و رئیس مجلس از میان شیعه‌ها و تعدادی از وزرای کابینه نیز از میان سایر فرقه‌های مهم مانند ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌های یونانی و دروزی‌ها باید برگزیده شوند.

 پارلمان لبنان

 طبق اصلاحات به عمل آمده در قانون اساسی لبنان در سال ۱۹۹۹ میلادی، پارلمان لبنان ۱۲۸ عضو دارد که بر اساس سیستم «مناصفه» یا تقسیم به دو، بطور مساوی میان مسیحیان و مسلمانان تقسیم شده‌است. این تقسیم‌بندی نسبی، در درون هر یک از دو طائفه مسیحی و مسلمان نیز اجرا و برای همه ۱۸ طائفه لبنانی سهمیه‌ها به نسبت جمعیت آن طائفه در نظر گرفته شده‌است.

طبق قانون اساسی، نمایندگان با رأی مستقیم مردم برای یک دوره ۴ ساله برگزیده می‌شوند. ترکیب پارلمان بر اساس هویت مذهبی و قومی است. نمایندگان، علاوه بر تعیین ریاست مجلس برای یک دوره چهارساله، وظیفه انتخاب رئیس‌جمهوری به مدت ۶ سال با دوسوم آرا و دادن رای اعتماد به نخست‌وزیر را دارند.

در صورتی که دولت نسبت به تعهدات خود به مجلس عمل نکند یا خلاف منافع ملی عمل کند، مجلس می‌تواند رای عدم اعتماد به دولت بدهد. مجلس از حق پیشنهاد قانون برخوردار است. این قوانین و همچنین قوانین پیشنهادی هیئت وزیران باید به تصویب مجلس برسد. مهمترین کارکرد پارلمان لبنان را می‌توان انتخاب رئیس‌جمهوری، رای اعتماد به دولت و تصویب قوانین دانست. رأی دهندگان می‌توانند هر تعداد از اسامی را که مایلند از فهرست حزبی حذف کنند و در نهایت حتی به یک نامزد رأی دهند.

نامزدی که در یک حوزه انتخابیه بتواند بیشترین تعداد آرای رأی دهندگان را در میان نامزدهای یک گروه از یک استان یا منطقه کسب کند، در انتخابات پیروز شده و چنانچه دو نامزد دارای آرای مساوی باشند، نامزد مُسن‌تر برنده خواهد بود.

رئیس‌جمهوری

رئیس‌جمهوری که رئیس کشور است بالاترین مقام لبنان محسوب می‌شود و دارای وظایف مهم در ساختار این کشور است. رئیس‌جمهوری، که معمولاً یک مسیحی مارونی است با دو سوم آراء برای یک دوره ۶ ساله از سوی نمایندگان مجلس انتخاب می‌شود.

رئیس‌جمهوری پس از مشورت با نمایندگان مجلس و بر اساس معرفی اکثریت نصف بعلاوه یک نفر از نمایندگان مجلس، نخست‌وزیر را معرفی و مکلف به تشکیل کابینه می‌سازد. بر اساس قانون اساسی لبنان، رئیس‌جمهوری، رئیس کشور، نماد وحدت ملی است و وظیفه پاسداری و احترام به قانون اساسی و حفظ استقلال، وحدت و حاکمیت ارضی این کشور را بر عهده دارد.

در ماده ۴۹ قانون اساسی لبنان دربارهٔ نحوه انتخاب ریاست جمهوری آمده‌است: رئیس‌جمهوری در دوره اول رای‌گیری بر اساس رای دو سوم نمایندگان شرکت کننده و در دوره‌های بعدی بر اساس اکثریت مطلق انتخاب می‌شود.

رئیس‌جمهوری لبنان ریاست شورای عالی دفاع و فرماندهی عالی نیروهای مسلح را بر عهده دارد و نیروهای مسلح نیز زیر نظر هیئت دولت انجام وظیفه می‌کنند. رئیس‌جمهوری هر زمان که بخواهد می‌تواند ریاست نشست هیئت وزیران را بر عهده داشته باشد بدون اینکه در رای‌گیری شرکت کند.

تفویض حکم نخست‌وزیری، صدور دستور تشکیل کابینه و قبول استعفای وزراء یا برکناری آنها با توافق نخست‌وزیر، صدور احکامی مبنی بر قبول کابینه یا مستعفی اعلام کردن آن و صدور عفو ویژه و صدور عفو عمومی با مجوز قانون از وظایف مهم رئیس‌جمهوری لبنان است. همچنین رئیس‌جمهوری اختیار انتشار قوانین مصوب مجلس ملی و صدور مقررات مکمل برای تضمین اجرای قوانین و نیز مذاکره و تصویب معاهدات را دارا است.

بر اساس ماده ۶۵ و ۷۷ قانون اساسی لبنان، رئیس‌جمهوری می‌تواند از شورای وزیران بخواهد تا پارلمان را پیش از پایان دوره‌اش منحل کند و در صورت تصویب شورای وزیران، پارلمان منحل می‌شود و رئیس‌جمهوری دستور انحلال پارلمان را صادر خواهد کرد.

دریافت استوارنامه‌های سفرا و مسئولیت بستن قراردادها با هماهنگی نخست‌وزیر و انتصاب کارکنان دولت نیز از وظایف رئیس‌جمهوری است. دولت تعیین سیاست‌های کلی در تمامی زمینه‌ها، نظارت بر اجرای قوانین، تعیین کارکنان در نهادهای رسمی و دیگر صلاحیت‌هایی را به عهده دارد که در قانون پیش‌بینی شده‌است. رئیس‌جمهوری شورای عالی دفاع و فرماندهی کل نیروهای مسلح را بر عهده دارد.

  نخست‌وزیر

دومین مقام مهم نخست‌وزیر، رئیس دولت و رئیس هیئت وزیران است. در انتخاب وزیران رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر نقش دارند. نخست‌وزیر لبنان، رئیس دولت است و به نمایندگی از آن سخن می‌گوید و مسئول اجرای سیاست‌های کلی نظام است که از سوی شورای وزیران تدوین و طراحی شده‌است.

پست نخست‌وزیری در لبنان با پیشنهاد گروه اکثریت در پارلمان انتخاب و از سوی رئیس‌جمهوری مأمور تشکیل دولت جدید می‌شود. اگر چه لازم نیست نخست‌وزیر عضو مجلس ملی باشد، اما اغلب اینگونه بوده‌است. نخست‌وزیر به عنوان بالاترین مقام سیاسی مسلمان می‌تواند اختیارات قابل توجهی داشته باشد، اگر چه اختیارات ناشی از قانون اساسی برای نخست‌وزیر محدود است. نخست‌وزیر رئیس هیئت دولت است و سیاست کلی دولت را اجرا می‌کند. وی هیئت وزیران را برای تشکیل جلسه دعوت می‌کند و دستور جلسه را تنظیم می‌نماید. همچنین بر فعالیت‌های نظام اداری و مؤسسات نظارت دارد.

------

منابع:

۱: فصلنامه علمی تخصصی حقوق عمومی، سال اول، شماره اول، پاییز ۱۳۹۵، صص ۴۷ – ۶۷، «نظام حقوقی حاکم بر دادرسی شرعی در کشور لبنان»، (http://ensani.ir/fa/article/۳۸۴۳۶۵/)

۲: پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۱۲ دی ۱۳۹۸، «نظام سیاسی مبتنی بر تقسیم هویتی قدرت در لبنان و علت‌شناسی اعتراضات گسترده ۲۰۱۹»، (http://csr.ir/fa/news/۸۳۷/%)

۳: شبکه الکوثر، ساختار سیاسی لبنان، چهارشنبه، ۲۵ مرداد ۱۳۹۶، «ساختار سیاسی لبنان»، (https://fa.alkawthartv.com/news/۸۸۶۱۸)

۴: مرکز الاستشارات و البحوث، لبنان تاریخ، جامعه و سیاست، (۱۹۷۶)، ترجمه مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور، (تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور، ۱۳۸۸، چاپ اول) (https://daneshjoo-k.blogsky.com/۱۳۸۹/۰۴/۰۶/post-2/)

 

جستجوی پيشرفته

خبرنامه

RSS

پیوندها

ارتباط با ما

دربارۀ ما

تلکس

نسخه موبايل