هشتمین دور نشست موسوم به قلب آسیا -روند استانبول دربارهٔ افغانستان در حالی با حضور شخصیتها و نمایندگان دولتهای منطقه برگزار شد که افغانستان امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند صلح، ثبات و امنیت است و در این بین کشورهای منطقهای بیش از دیگران در قبال تحولات آن مسئولیت دارند.
بعد از جنگ جهانی دوم، به خصوص از دهه ۱۹۶۰ میلادی بود که کشورها به اهمیت همکاریهای منطقهای در چارچوب همکاری بینالمللی پی بردند و همکاریهای منطقهای از اهمیت بیشتری برخوردار شد. توسعهٔ همکاریها در قالب کنفرانسها و سازمانهای منطقهای بهعنوان راهی برای خروج از بحرانهای بینالمللی و همکاری کشورها در قالب سازمانهای منطقهای در جهت افزایش توان رویارویی با مسایل و مشکلات دنیای امروز مطرح است. منطقهگرایی ضمن توسعه همکاریهای اقتصادی به همگرایی سیاسی و امنیتی نیز منجر میشود و میتواند با ارایه راهحلهای صلحآمیز برای بحرانهای موجود یا بحرانهای احتمالی موجب تحکیم صلح و امنیت در منطقه شود.
هشتمین دور نشست موسوم به قلب آسیا -روند استانبول دربارهٔ افغانستان در حالی هفتهٔ پیش با حضور رئیس حکومت وحدت ملی، رئیسجمهوری ترکیه، وزیران خارجه و مقامهای ارشد کشورهای عضو این نشست در استانبول ترکیه برگزار شد که افغانستان امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند ثبات و امنیت و حفظ دستاوردهایی است که مردم این کشور طی سالهای اخیر با وجود مشکلات زیاد به دست آوردهاند.
چهارده کشور منطقه از جمله ایران، پاکستان، هند، عربستان و چین عضو اصلی این نشست و ۱۷ کشور و ۱۴ سازمان منطقهای و فرامنطقهای هم اعضای ناظر این رویداد مهم بودند.
مقامات دستگاه دیپلماسی کشورمان بارها موضوع همسایگان را از ابر اولویتهای خود یاد کردهاند در این بین افغانستان همواره جایگاه ویژهای در این اولویتها داشتهاست. گذشته از این اتفاقات و تحولات این کشور سمت و سویی دارد که مدیریت آن نیازمند تلاش و ابتکار جدی برای ثبات و امنیت در این کشور است. مذاکرات آمریکا و طالبان و برگزاری انتخابات، دو اتفاق مهم افغانستان طی ماههای اخیر بودهاست. در همین راستا محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجهٔ ایران که در این اجلاس حضور یافته بود، درخصوص اهداف ابتکار قلب آسیا یا ابتکار استانبول اظهارداشت: این ابتکار برای هماهنگی همکاریهای منطقهای با افغانستان به منظور ایجاد ثبات و امنیت در این کشور و توسعه همهجانبه شکل گرفتهاست.
او با بیان اینکه کشورهای مختلف مسئولیتهای مختلفی برعهده داشتند و مسئولیت ایران بحث آموزش در افغانستان بودهاست، گفت: در شرایط کنونی وضعیت افغانستان با توجه به انتخابات ریاستجمهوری و تحولات مربوط به مذاکرات صلح شرایط ویژهای است و ضرورت دارد مخصوصاً کشورهای منطقه و کشورهایی که در مجاورت افغانستان هستند نقش فعالتری را در روند صلح و بازسازی افغانستان ایفا کنند و این اجلاس فرصت خوبی برای کشورهای مختلف است که در این زمینهها و در حوزههایی که میتوانند به افغانستان کمک کنند و در کمک به روند صلح در افغانستان بحث کنند.
مشارکتهای منطقهای با اهداف گوناگونی مانند همکاریهای اقتصادی، سیاسی، علمی، نظامی و فرهنگی به منظور ارتقای وضعیت در هر یک از حوزههای مورد نظر ایجاد میشوند.
روند دولتسازی در افغانستان تاکنون به صورت موفقیتآمیزی طی نشدهاست و افغانستان با بحراهای مهمی همچون: بحران مشروعیت و خشونتهای قومی مواجه بودهاست. شکافهای قومی نژادی و خشونتهای ناشی از این شکافهای فعال و نقشآفرینی مخرب طالبانیسم و فرقهگرایی متعصبانه این جریان، فقر فرهنگی و سنتی بودن شدید جامعه از جمله چالشها یا موانع مهم دولتسازی فراگیر در افغانستان بودهاند.
مذاکرات صلح طالبان و آمریکا و انتخابات در افغانستان از مهمترین تحولات در ماههای اخیر بودهاست؛ البته به موازات مذاکرات طالبان و آمریکا با نقشآفرینی خلیلزاد، فرایندهای دیگری همچون فرایند مسکو هم در جریان است. با این وجود ایران کماکان بر لزوم محوریت دولت افغانستان در هرگونه مذاکره و گفتوگویی تأکید داشتهاست.
ارتقای شرایط توسعه اقتصادی و حذف تدریجی موانع همکاری در منطقه و گسترش همکاریهای درون منطقهای میتواند در این راستا بسیار مؤثر باشد. ارتقای همکاری منطقهای فعال و کمک متقابل در زمینههای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و علمی، تحکیم بیشتر پیوندهای تاریخی و فرهنگی در میان مردم منطقه از اهداف سیاستگذاریهای منطقهای است.
در این بین نکتهای که نباید فراموش کرد نیت آمریکای ترامپ به فرایند مذاکرات صلح با طالبان است کافی است به رویکردهای متناقض واشینگتن دربارهٔ افغانستان طی سالهای اخیر توجه کرد. از جهاتی ترامپ به دنبال یک دستاورد فوری در عرصهٔ سیاست خارجی است تا در بازار انتخابات آمریکا به هواداران خود عرضه کند. همین امر باعث شدهاست که رویکردی غیرمسئولانه در قبال مردم افغانستان در پیش بگیرد. اکنون این نگرانی وجود دارد که اقدامات آمریکا همچون بیاعتنایی به دولت افغانستان این کشور را در معرض فروپاشی و دور تازهای از بیثباتی قرار دهد.
در این میان کشورهای منطقه باید با رویکرد مسئولانه به صلح و ثبات و امنیت در افغانستان اهتمام داشته باشند چرا که ممکن است ناامنیهای این کشور بار دیگر به کشورهای همسایه سرریز کند.
- الهام ماندگار