در عصری که ملل جهان رو به تکاملِ دیجیتالی‌شدن نهاده‌اند، افغانستان نیز به حیث یک کشور در حال رُشد، نمی‌خواهد از این قافله عقب بماند. حکومت‌داری الکترونیک یکی از اهداف استراتژیک حکومت وحدت ملی است و توزیع شناس‌نامه‌های برقی به اتباع کشور، نخستین عنصر برای تهداب‌گذاری حکومت‌داری الکترونیک به‌شمار می‌رود.
حکومت‌داری الکترونیک، بروکراسی پیچیده و زمان‌گیر در جوامعی با ساختار چندلایه‌ای را از بین برده و سهولت‌هایی را برای دریافت خدماتی چون پرداخت مالیات، اخذ و تجدید گواهی‌نامهٔ راننده‌گی، ثبت ازدواج و سایر خدمات دولتی مهیا می‌سازد.
مزایای تذکرهٔ الکترونیک
تذکرهٔ الکترونیک از مادهٔ «پولی کاربونیت» ساخته شده که معلومات ابتدایی شخص مانند: نام، نام پدر، محل تولد و عکس به گونهٔ «لایزری» بر روی آن حکاکی می‌شوند. یک «چِپ» (کارت حافظه) نیز در عقب تذکرهٔ الکترونیک تعبیه شده که از طریق آن می‌توان خدماتی چون اخذجواز سیر، گواهی‌نامهٔ راننده‌گی، خدمات صحی، پاسپورت و دیگر خدمات دولتی را دریافت کرد. از آن‌جایی که در تذکره‌های کاغذی، معایبی چون جعل و تزویر، نبود شفافیت، تشخیص نشدن دقیق نفوس، ثبت نشدن تولدات و فیات وجود دارد، با توزیع تذکره‌های الکترونیک، این معایب و سایر محدودیت‌های دیگر برطرف خواهد شد و این امر دولت را در مواردی چون تشخیص دقیق نفوس، پلان‌گذاری، سروی، ایجاد استراتژی‌های توسعه‌ای و دیگر امور حکومت‌داری، کمک می‌کند. از آن‌جایی که توزیع تذکره‌های الکترونیک، در کشور، یک پدیدهٔ تازه است، پس جا دارد که به گونهٔ فشرده، در مورد چه‌گونه‌گی خانه‌پُری فورم‌های خانواده‌گی و انفرادی، معلوماتی ارایه شود. برای اخذ یک تذکرهٔ الکترونیک، خانه‌پُری فورم خانواده‌گی توسط رئیس فامیل، خانه‌پُری فورم انفرادی توسط اعضای فامیل، ضمیمه کردن تذکره‌های کاغذی، تأیید هویت متقاضی توسط دو نفر افغان، و تسلیم‌دهی فورم‌ها به بخش تثبیت هویت اداره مرکزی ثبت احوال نفوس الزامی است.
متقاضیان می‌توانند فورم‌ها را با رهنمودهای مربوطه آن دانلود نموده و توسط کمپیوتر خانه‌پُری و پرنت کنند. بعد از تصدیق رئیس فامیل و دوتن افغان که دارای تذکره تابعیت باشند که از جمله یکی از آن‌ها باید کارمند دایمی دولت ویا هم وکیل گذر باشد و بر حالی شغلی آن‌ها را اداره یا ناحیه مربوطه تصدیق کند، و پس از تکمیل کردن ضمایم، فورم‌های فوق باید به نزدیک‌ترین مرکز نام‌نویسی و توزیع تذکره الکترونیک سپرده شود.
پس از واگذاری فورمه‌های خانه‌پُری شده به کارمندان یا مراکز اداره مرکزی ثبت احوال نفوس، شهروندان گرامی برای ثبت نام و اخذ تذکره الکترونیکی خویش باید منتظر تماس تلفنی از طرف اداره باشند. نخستین مرحلهٔ اخذ تذکرهٔ الکترونیک، خانه‌پُری فورم خانواده‌گی است. در این فورم، احوال تمام اعضای یک خانواده مشمول اعضای متأهل، مفقود شده، ساکنِ خارج از کشور یا هم وفات شده، ثبت می‌شود. قابل یادآوری است که کارمندان اداره مرکزی ثبتِ احوالِ نفوس، در هر ناحیه، فورم‌های انفرادی و خانواده‌گی را به خانواده‌ها در عقبِ درب منازل‌شان، تسلیم می‌کنند و پس از خانه‌پُری فورم‌ها، دوباره آن‌ها را تسلیم می‌شوند.
در صورتی‌که یک شخص ۱۸ یا بالاتر از ۱۸ سال سن داشته باشد و تنها زندگی کند یا والدینش وفات کرده باشند، به حیث رئیس خانواده قلم‌داد می‌شود و می‌تواند همهٔ اعضای خانواده، مشمول اسامی والدین خود را درج فورم خانواده‌گی کند. اسامی فرزندان ازدواج کرده (پسر/دختر) که همراه با والدین یا جدا از آن‌ها زندگی می‌کنند، در فورم والدین درج می‌گردند، اما برای آن‌ها نیز یک فورم خانواده‌گی جداگانه توزیع می‌گردد تا به‌حیث یک خانوادهٔ مستقل، درج سیستم شوند. پس از آن که اسامی اعضای خانواده درج فورم شود و در سیستم ثبت گردد، آوردن تغییرات بدون موارد استثنایی، امکان‌پذیر نیست، بنا بر این اسامی اعضای خانواده باید بسیار دقیق در فورم خانواده‌گی نوشته شوند. هم چنین معلومات مربوط به هر عضو یک خانواده در فورم انفرادی درج می‌شود و متعاقباً ثبت سیستم می‌گردد، زیرا به رویت آن برای فرد مذکور، تذکرهٔ برقی و شمارهٔ خاص این نوع تذکره صادر می‌گردد.
بهتر آن است که تخلص یا نام خانواده‌گی درج فورم انفرادی گردد، چرا که آوردن تغییرات در معلومات شخصی، پس از چاپ تذکره به آسانی امکان‌پذیر نیست. برای تأیید هویتِ هر متقاضی، دو افغان که سن‌شان ۱۸ یا بیشتر از آن باشد، می‌توانند فورم انفرادی را تصدیق کنند. از میان دو تصدیق کننده، یکی آن باید کارمند برحال دولت یا وکیل گذر باشد و اداره مربوطه بر روی امضا و عکس آنان مُهر تأییدی بزند.
در عین حال، ادارهٔ مربوطه روی عکس شخص متقاضی که در فورم انفرادی نصب است نیز تاپه یا مُهر کند. درج دو شمارهٔ تماس فعال شخص متقاضی در فورم انفرادی، به منظورِ اطلاع‌رسانی، ضروری است. در صورتی که تذکرهٔ الکترونیک کسی مفقود شود و یابنده، آن را به یکی از مراکز ادارهٔ مرکزی ثبت احوال نفوس تسلیم نماید، جهت دریافت دوبارهٔ تذکره به واسطهٔ همان دوشماره تلفون درج شده در فورمه‌ها با شخص تماس گرفته خواهد شد.
مرحلهٔ تثبیت هویت و توزیع تذکره‌های الکترونیک مراحل تثبیت هویت متقاضی، پس از تطبیق تذکرهٔ کاغذی دست‌داشتهٔ متقاضی با کتاب اساس، و ارجاع تثبیت هویت او به یک کمیتهٔ مشترک، در صورت نبود تذکرهٔ کاغذی، تأدیهٔ پول خدمات و هم‌چنان نام‌نویسی و اخذِ بایومتریک و درج نتیجهٔ آن به سیستم، تکمیل می‌شود.
بر اساس تخمینِ تعداد نفوس نواحی شهر، مرکزهای توزیع تذکره‌های الکترونیک ایجاد شده و نظر به پلانِ طرح شده و ضرورت، به تعداد این مراکز، افزوده خواهد شد. پس از پایان مراحل نام‌نویسی، به واسطهٔ کارکنان ادارهٔ ثبت احوال نفوس، به متقاضیان تذکرهٔ الکترونیک، در مورد زمانِ دریافت و مراجعه به مراکز فوق، اطلاع‌رسانی می‌شود. سپس، متقاضیان به نزدیک‌ترین بخش توزیع مراکز نام‌نویسی مراجعه می‌کنند، رسید تأدیهٔ پول خود را گرفته و پس از تطابق تذکرهٔ الکترونیک با نشان انگشت متقاضی، می‌توانند شناس‌نامهٔ برقی خود را رسماً تسلیم شوند.
روند ملی توزیع تذکره‌های الکترونیک، با صدور نخستین تذکره به رئیس‌جمهور و رئیس اجرایی جمهوری اسلامی افغانستان به زودی آغاز خواهد شد. این پروسهٔ ملی بزرگ و افغانستان‌شمول تعریفی معیاری و بر اساس فاکتورهای پذیرفته شدهٔ جهان امروز برای هویتِ تمام اتباع کشور، بنیان‌گذار شهروندی فعال و حکومت‌داری نوین خواهد بود.
- رویینا شهابی (رئیس روابط عمومی و رسانه‌ای ادارهٔ مرکزی ثبت احوال نفوس) و سهراب عظیمی (سردبیر نشرات) / شنبه ۹ جدی ۱۳۹۶
