جغرافیای انسانی افغانستان

۱- جمعیت
جمعیت افغانستان در سال ۲۰۱۲ میلادی توسط بانک جهانی با احتساب میزان مهاجرین ۳۱ میلیون نفراعلام شد. اما این رقم دقیق نمی‌باشد و امکان آمارگیری سرتاسری هنوز در افغانستان فراهم نشده‌است.

۲- گروه‌های نژادی:
آریایی، ترکی، سامی و براهویی. ۷۴ در صد مردم افغانستان را آریایی‌ها تشکیل می‌دهند.

۳- گروه‌های قومی:
در افغانستان بیش از هشت گروه قومی کوچک و بزرگ وجود دارند که به ترتیب جمعیت عبارتند از: پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک، ایماق، ترکمن، بلوچ و پشته ای. پشتون‌ها به تنهایی حدود ۴۰ درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. بافت قومی این کشور طوری است که علی‌رغم قرار گرفتن در یک واحد جغرافیایی به نام افغانستان، قوم گرایی و قبیله پرستی به عنوان ابزارقدرت طلبی در دست قدرت طلبان و سلطه جویان، از تقویت وحدت ملی جلوگیری می‌کند. این تضادهای قومی که ریشه در سال‌های متمادی گذشته دارد، پس از بروز بحران اشغال افغانستان توسط شوروی تشدید شد. علاوه بر این پراکندگی جغرافیایی، دشواری ارتباط میان اجزاء مختلف این کشور، نبودن وسائل ارتباط جمعی و نیز عدم اشاعهٔ یک فرهنگ واحد در تمام کشور به دلیل فقدان وسایل ارتباط جمعی، به این پراکندگی قومی دامن زده و به مراتب آن افزوده‌است.
تمام این عوامل موجب آن شده‌است که تفکر و حمیت ملی در میان مردم افغانستان در مرتبه دوم بعد از تفکرات قومی و منطقه ای قرار بگیرد و آن را تحت الشعاع قرار بدهد. از همین روست که از تمام ارزیابی‌ها از عوامل درگیری در افغانستان عنصر قومیت به عنوان نخستین عامل مطرح می‌گردد و فی الواقع همین‌طور هم هست.
پشتون‌ها، مهمترین گروه قومی را در افغانستان تشکیل می‌دهند که بطور عمده درجنوب افغانستان ساکن می‌باشند. این قوم از دو قبیلهٔ بزرگ غلجایی و درانی تشکیل شده و قدرت تا زمان سقوط حکومت سردار داوود خان همواره در دست درانی‌ها بوده‌است. پشتون‌ها در شمال، شرق و غرب افغانستان نیزبه مرور زمان جا بجا شدند و در حال حاضر حضور مؤثری در آن مناطق دارند. قوم پشتون با توجه به این که بیش از۲۵۰ سال حاکمیت را در افغانستان در دست داشت از امکانات سیاسی، اقتصادی و آموزشی خوبتری مستفید شد و در حال حاضراز افراد تحصیل کردهٔ دانشگاهی و مدارس دینی قابل توجهی برخوردار است.
دومین قوم بزرگ افغانستان تاجیک‌ها هستند. تاجیک‌ها از جمله مردمان بطور نسبی تحصیل کرده و شهری به‌شمار می‌روند و در میان آن‌ها عناصر روشنفکر و نیز افراد تاجر و سرمایه‌دار یافت می‌شود و مرکزیت اصلی این قوم ولایت بدخشان است که دامنه آن تا ولایت‌های تخار، لغمان، کندز، بغلان پروان و کابل کشیده شده‌است. در سایر ولایت‌ها از جمله هرات که مهمترین ولایت حوزهٔ جنوب غرب است، تاجیک‌ها از جمعیت و نفوذ قابل توجهی برخوردار هستند.
سومین قومیت مطرح در افغانستان، هزاره‌ها هستند. اکثریت این قوم پیرو مذهب تشیع هستند و اقلیتی نیز از آن‌ها اهل سنت می‌باشند. در حال حاضر در ولایت‌های مرکزی افغانستان شامل بامیان، دایکندی، میدان، پروان، غزنی و کابل تمرکز دارند و مرکز اصلی آن‌ها بامیان است. همچنین در ولایت‌های سمنگان، بلخ و جوزجان از جمعیت حائز اهمیت و حضور مؤثری برخوردار هستند. در سایر ولایت‌ها نیز به‌طور پراکنده حضور دارند که در این میان در ولایت‌های هرات، فراه و غور تعدادشان قابل توجه تر از سایر ولایت هاست.
قوم هزاره در زمان حکومت‌های گذشته دایماً مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفتند و علت اصلی این آزارها، سوء استفادهٔ حکومت‌های افغانستان از تفاوت‌های مذهبی و قومی بوده‌است. همین امر سبب شد که این قوم از زمین‌های آباد و دشت‌های هموار رانده شده و در مناطق صعب العبور و کوهستان‌های مرتفع و سرد مرکزی افغانستان موسوم به هزاره جات جای داده شود. در این مناطق کشاورزی به دلیل عدم دسترسی به زمین مناسب بسیارسخت و دشوار است و عمدتاً کشت محصولی بیش از نیاز معیشتی خانواده با دشواری صورت می‌پذیرد. دامداری نیز به علت فقدان چراگاه‌های مناسب با دشواری مواجه است.
چهارمین قوم مطرح در افغانستان ازبک‌ها هستند. این مردم که به لهجه ترکی سخن می‌گویند، در جمع‌بندی کلی جزء فارسی زبانان به حساب می‌آیند. تمرکز این قوم در ولایت‌های شمالی افغانستان است و مرکز اصلی آن‌ها ولایت فاریاب و مناطق شمالی ولایت‌های جوزجان، سمنگان، قسمت شرقی بادغیس و بخش‌هایی از ولایت‌های کندز و تخار است. در میان ازبک‌ها نیز متناسب با جمعیت شان شخصیت‌های دارای سابقه جهادی وجود دارد.
غیر از اقوام پیش گفته، گروه‌های قومی دیگری نظیر عرب‌ها، در ولایت‌های شمالی، بلوچ‌ها در حوزه جنوب غرب، سادات، ترکمن‌ها، ایماق‌ها، تعداد اندکی از هندوها و سیک‌ها جزء اقوام افغانستان شمرده می‌شوند.
برای آشنایی بیشتر با افغانستان کلیک کنید

 

جستجوی پيشرفته

خبرنامه

RSS

پیوندها

ارتباط با ما

دربارۀ ما

تلکس

نسخه موبايل