راه آهن و نقش آن در توسعه اقتصادی افغانستان و منطقه

افغانستان کشور کوهستانی و دشوارگذری است که از نعمت جاده‌های معیاری و خطوط ریلی محروم است و حمل و نقل و ترانسپورت در افغانستان با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. از این رو توسعه خطوط ریلی و راه آهن برای تسهیل حمل و نقل و رونق اقتصادی افغانستان از اهمیت به سزایی برخوردار است.

با اینکه از طرح تأسیس راه آهن در افغانستان بیش از یک قرن می‌گذرد و سابقۀ آن به سال 1885م برمی‌گردد اما با این وجود به دلایل مختلف تاکنون طرح‌های توسعه راه آهن عملی و اجرا نگردیده است و افغانستان از نظر حمل و صادرات کالاهای خود به بازارهای بین المللی و کشورهای دیگر با مشکلات جدی روبرو است.

در اواخر قرن 19م و در اوایل ۱۸۸۵م، نیویورک تایمز در مورد پیشنهاد وصل کردن خط‌آهن ترنس‌کاسپین روسیه به هند بریتانیایی از طریق سرخس، هرات و قندهار خبر داد. این طرح خط آهن برای تسهیل رفت و آمد نیروهای انگلیسی به هند در نظر گرفته شده بود که پس از تکمیل، می‌توانست به افسران بریتانیایی اجازۀ رفت و آمد از لندن به هند را، از طریق ریل در مدت ۱۱ تا ۱۲ روز بدهد که باید از دریای سیاه و دریای خزر توسط کشتی عبور می‌کردند و پس از آن توسط قطار به سمت هند به مسیر خویش ادامه می دادند.

در حدود سال‌های ۱۹۲۸م، پیشنهادهایی در مورد وصل کردن جلال‌آباد به کابل مطرح شد که سرانجام باید به شهر پیشاور وصل می‌گردید. با آمدن تحولات سیاسی نظامی، این طرح‌ها همگی بی‌نتیجه ماندند و به سرانجام نرسیدند. اما پس از کنفرانس بن در سال 2001م و استقرار نظام جدید در افغانستان و توجه جامعه جهانی به کشور و امنیت نسبی توسعه راه آهن و خطوط ریلی دوباره مورد توجه دولتمردان افغانستان قرار گرفت و مطالعات فنی – اقتصادی خط‌آهن حیرتان – مزار شریف در سال 2009 آغاز شد و مسیر خط‌آهن از پل دوستی بندرحیرتان واقع درمرز افغانستان با ازبکستان تا نایب‌آباد و فرودگاه مزارشریف به طول  75km خط اصلی (Main line) و 36.6 km خط فرعی (Loop line) قطعی گردید. ساخت این خط ۷۵ کیلومتری توسط شرکت راه‌آهن ازبکستان و با تأمین هزینه توسط بانک توسعه اسلامی در سال 2010 آغاز و در پایان همان‌سال به اتمام رسید. در کنار ساخت این خط، ایستگاه حیرتان نیز باسازی و به تکنولوژی‌های مدرن مجهز گردید. حیرتان بندر خشک و بندر رودخانه‌ای افغانستان است که حدود 50درصد از کالاهای تجاری و ترانزیتی از آنجا به کشور افغانستان وارد می‌شود. خط حیرتان- مزارشریف از سال 2011 در حال بهره‌برداری بوده و در حال حاضر یکی از خطوط فعال راه‌آهن در افغانستان می‌باشد. این خط تک‌خطه(single-track line) با عرض خط روسیه (1520mm)  ساخته شده و ایالت شمالی بلخ را از طریق حیرتان به ازبکستان می‎پیوندد و بخش عمده تجارت بین ازبکستان با افغانستان را برعهده دارد. این پروژه بخشی از پروژه بزرگتری است که از غرب با هرات و سپس ایران، از شرق با تاجیکستان و از جنوب با پاکستان مرتبط خواهد شد.

احداث خط آهن از خواف در جمهوری اسلامی ایران به سمت شهر هرات در غرب افغانستان یکی دیگر از برنامه های دولت افغانستان برای توسعه ریلی کشور محسوب می شود. طرح خط‌آهن ایران به هرات در غرب افغانستان به دهه 1970م برمی‌گردد اما مشکلات مختلف مانع از پیشرفت این طرح شدند. طرحِ دهه‌ی 1970م از مشهد به هرات بود اما طرح کنونی راه‌آهن از مشهد به بافق، خواف و سپس هرات است. در سال 2006 به دنبال یادداشت تفاهم بین وزارت راه و ترابری ایران با وزارت فوائد عامه افغانستان طرح ساخت راه‌آهن خواف-هرات در چهار بخش آغاز شد که دو بخش آن در ایران و دو بخش آن در افغانستان قرار دارد. این خط‌آهن به طول ۱۳۰ کیلومتر است که 70 کیلومترآن در ایران و60 کیلومتر آن در افغانستان است که ساخت بخش‌های موجود در ایران به اتمام رسیده و در بخش افغانستان نیز این خط‌آهن با کمک‌های بلاعوض جمهوری اسلامی ایران در دست ساخت است. این خط در طی مسیر خود سه ایستگاه در مناطق مختلف خواهد داشت و می‌تواند کشور چین را که یکی از بزرگترین صادرکنندگان بین‌المللی است و همچنین آسیای میانه را به بندرعباس، بندر چابهار، بندر کراچی، بندر بمبی و سایر بنادر بین‌المللی که بین جنوب و شمال آسیا موثر هستند متصل نماید. با این حال این خط‌آهن در مراحل نهایی آن در نزدیکی شهر هرات ناتمام مانده و در حال کار است. که عملیاتی شدن باقی آن منوط به تامین منابع مالی از طرف دولت افغانستان و رفع چالش‎های محلی است.

توسعه راه آن در افغانستان هم برای افغانستان و هم برای منطقه از چند جهت حایز اهمیت است. 

1. به دلیل عدم دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد، این کشور باید از مسیر ایران و پاکستان کالاهای خود را به آبهای آزاد برساند. ایران نیز با تکمیل خطوط ریلی شمالی افغانستان می‌تواند به تاجیکستان، قرقیزستان و سپس به چین متصل شود. با ساخت و تکمیل این خط ریلی شمالی افغانستان، کریدور شرق – غرب تکمیل خواهد شد.

2. احداث و تکمیل خط آهن جلال آباد کابل و مزار شریف پاکستان و کشورهای جنوب آسیا را به آسیای مرکزی و صل می‌کند و این کشورها از طریق افغانستان می‌توانند به توسعه تجارت خود بپردازد و روابط تجاری و اقتصادی خود را بهبود بخشند.

3. تکمیل راه آهن خواف هرات و اتصال آن به خط آقینه اندخوی و امتداد آن به شیرخان بندر و وصل شدن به خطوط آهن تاجیکستان می تواند شرق و غرب آسیا را به هم وصل نموده و جادۀ ابریشم را حیا نماید و تجارت را در این منطقه توسعه دهد.

4. افغانستان با توسعه ره آهن می‌تواند به چهار راه تجاری آسیا تبدیل شده و نقش مهم در توسعه تجارت منطقه ایفا نماید. تبدیل شدن افغانستان به مرکز تجارت منطقه و نقطه اتصال شمال و جنوب و شرق با غرب آسیا می تواند در روند صلح افغانستان هم کمک نماید. زیرا برخی کشورهای همسایه شاید به درک این مسأله برسد که برقراری صلح و امنیت در افغانستان بیشتر از تداوم جنگ به نفع آنها باشد و آنها را به قطع حمایت از گروه‌های تروریستی و حمایت از روند صلح افغانستان وادار سازد.

به همین دلیل دولت بخصوص و زارت فواید عامه افغانستان تلاش‌های خود را برای توسعه راه آهن در کشور دوچندان نماید و با برنامه ریزی درست به این امر تسریع بخشد تا در مدت زمان کم و در ظرف چندسال آتی خطوط ریلی افغانستان تکمیل گردد.

کد مطلب: 95703

لينک کوتاه خبر: http://www.payam-aftab.com/vdcds50n.yt0kz6a22y.html

تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.

  توليد شده توسط نرم افزار جامع ”استوديو خبر“