سیدعلی ترمذی، مشهور به «پیربابا» فرزند سیدقنبرعلی ملقب به «امیرنظر بهادر» از سادات معظم نقوی، در حدود سال 908 هجری قمری در فرغانه ازبکستان به دنیا آمد و در سال 991 هجری قمری مطابق 1583 میلادی چشم از جهان فروبست و در روستای «پاچاکلی» در ناحیه «بونیر» از توابع ایالت خیبرپختونخوا در پاکستان امروزی به خاک سپرده شد.
سیدعلی از عارفان بنام طریقه تصوف بود که در اثر مجاهدت‌های زیاد از سلسله‌های چشتیه، سهروردیه، شطاریه و حلاجیه اجازه دریافت کرد و سرانجام به مقام خلافت سلسله کبرویه رسید. آرامگاه او در بونیر زیارتگاه خاص و عام است که هر سال از 24 تا 26 ماه رجب مریدان او در آن‌جا جمع شده و به دعا و نیایش پرداخته از مقام آن عارف و سید بزرگوارتجلیل به عمل می‌آورند.
اجداد سیدعلی از ترمذ در ازبکستان امروزی به قندز در شمال افغانستان مهاجرت کردند. سیدعلی تحصیلات ابتدایی را تا شرح جامی نزد پدربزرگش سیداحمد نور که عالم و زاهد بود به پایان رساند و بعد از مرگ او همراه با پدرش سیدقنبر علی در معیت محمد همایون پادشاه مغولی در سال 943 هجری به هند رفت و مدتی در دربار همایون به سر برد، اما علاقه او به آموختن و علم و عرفان و زهد و ریاضت سبب شد که از دربار بیرون آمده و در مانک پور در پنجاب به حلقه درس شیخ سیلونه داخل شود.
سیدعلی نزد شیخ سیلونه کافیه، وقایه و هدایه را در فقه آموخت و برای تحصیل تصوف در منطقه اجمیر نزد شیخ سالار رومی رفت و به آموزش طریقت اهتمام ورزید.
با گذراندن دوره اول طریقت مشهور و مرجع خاص و عام شد و از سوی عارف بزرگ سلسله چشیه شیخ سالار رومی به خلافت برگزیده شد.
شیخ سالار رومی به پیربابا توصیه کرد که برای مبارزه با فساد و بدعت و تبلیغ اسلام به کوهستان برود. سیدعلی (پیر بابا) به سوی کشمیر رفت و در روستایی در گجرات اقامت موقتی اختیار کرد. بعد از شکست همایون از شیرشاه سوری و ملاقات با پدرش که با سپاه شکست خورده همایون از گجرات می‌گذشت، برای ملاقات با استاد و مربی‌اش شیخ سالار رومی دوباره عازم اجمیر شد. در راه با سپاه شیرشاه سوری برخورد و آنان به جرم فارسی صحبت کردن وی را دشمن دانسته و قصد داشتند که به قتل برسانند اما سیدعلی دو همیان طلا و نقره که پدرش به او داده بود تا در میان فقرا تقسیم کند را به آن‌ها داده و جان به سلامت برد.
سیدعلی ترمزی در اجمیر به خانه شیخ سالار رومی رفت، اما شیخ حسین پسر شیخ سالار او را از مرگ پدرش خبر ساخت و چپنی(عبا) را به او هدیه داد که پدرش توصیه کرده بود.
سیدعلی ترمذی قصد داشت از اجیر به وطن خودش در قندز برود، اما در پیشاور که رسید توسط دوستانش به یوسف زئی دعوت شد تا با فساد و بدعتی که در میان آن‌ها توسط دو نفر از به تعبیر آن‌ها پیران گمراه بنام طیب و ولی اشاعه یافته بود و سبب گمراهی مردم شده بود با تبلیغ اسلام مقابله نموده و مردم را هدایت کند. او در مدتی که در منطقه یوسف‌زئی اقامت داشت مودر توجه و عنایت سران و بزرگان قبایل قرار گرفت و با خواهر ملک دولت ملی زایی بنام «بی بی مریم» ازدواج کرد. همین‌که صاحب چند فرزند شد برای دیدار با پدر و مادرش به قندز رفت و در آن‌جا متوجه شد که پدرش وفات نموده، با آن هم مادرش به او توصیه کرد که نزد همسر و فرزندانش به یوسف‌زایی برگردد و او نیز چنین کرد.
آخوند درویزه و سیدمحمد ابراهیم شاه مشهور به حصار بابا از شاگردان و جانشینان او بودند و بازماندگان ایشان نفوذ زیادی در میان قبایل پشتون به دست آوردند. خانواده سیدعلی ترمذی و اعقاب او از عصر محمد همایون پادشاه مغول تا دوران شاه شجاع ابدالی (سدوزایی) در کنر و اطراف آن اقتدار و امارت داشتند. اراضی غرب کوتل (گردنه) مارکله، ناحیه هزاره و پکهلی تاکنار رودخانه کنر، مهابن، بونییر، سوات تا مجرای رودخانه کابل تحت سیطره فرزندان سیدعلی ترمذی (پیر بابا) قرار داشت. اکثر مناطق پیش گفته در حال حاضر در پاکستان واقع شده‌اند. اعقاب سیدعلی ترمذی (پیر بابا) در حال حاضر در کشورها و مناطق مختلفی چون بونیر، دیر، با جور، چترال، مردان، ضلع هزاره، کراچی، لاهور، پیشاور و اسلام آباد در داخل پاکستان ساکن هستند و همچنین در افغانستان (کنر، لغمان، کابل و ...) اروپا، امریکا، خاورمیانه، تایلند، میانمار، بوپال هند و سایر کشورها زندگی می‌کنند.
برخی نویسندگان مانند استاد عبدالحی حبیبی، عارف مشهور میرسیدعلی همدانی را از نسل سیدعلی ترمذی و سیدجمال الدین افغانی را از نسل میرسیدعلی همدانی می‌دانند و برای اثبات آن حتی شواهدی توجیهی ارائه می کنند که به شدت مورد تردید است، چراکه نسبنامه میرسیدعلی همدانی به امام زین‌العابدین(ع) از طریق فرزندش حسین یا حسین اصغر می‌رسد و نسب سیدعلی ترمذی (پیربابا) به حضرت امام علی‌النقی(ع) از طریق فرزندش سیدمحمد می‌رسد. بنابراین نسبنامه سیدجمال الدین افغانی که به سادات کنر وصل شده مانند برچسب ناچسب به نظر می‌رسد.
نسبنامه سیدعلی ترمذی
نسبنامه سیدعلی ترمذی (حضرت سیدعلی‌شاه غواص المعروف پیربابا کبرویه چشتی نظامی بونیر) به این شرح است:
سیدعلی ترمذی بن سیدقنبر علی (مدفون در چارده قندز، مشهور به خواجه غلطان) بن سیداحمد نور (قندز، خواجه غلطان) بن سید یوسف نور (قندز) بن سیدمحمد نوربخش (مدفون در شهر ری ایران) بن سیداحمد نعیم بن سیداحمد علی براق بن سیداحمد مشتاق بن سید ابوتراب بن سیدحامد بن سید محمد بن سید اسحاق بن سید عثمان بن سید جعفر (مدفون در شام) بن سید عمر بن سید محمد بن سید حسام الدین (مدفون در بغداد) بن سید ناصر بن سید جلال بخاری بن سید امیرعلی بن سید عبدالرحیم بن سید محمود مکی بن سید محمد سمرقندی بن حضرت امام علی النقی(ع)
[1]
قابل ذکر است که در برخی کتاب‌ها و منابع شجره‌نامه حضرت سیدعلی ترمذی را به امام حسن العسکری(ع) و در برخی دیگر به حضرت امام مهدی(عج) وصل کرده‌اند که حتما نادرست است. چراکه امام حسن عسکری تنها یک پسر داشت که همان حضرت مهدی(عج) است و حضرت مهدی(عج) در کودکی از نظرها پنهان شد و کسی از فرزندان آن حضرت چیزی نمی‌داند و در هیچ منبع مذهبی و تاریخی ذکر نشده است.
نویسنده: مصباح‌زاده
[1] .
www.Pirbaba.org و همچنین نسبنامه مندرج بر سنگ مزار سیدعلی ترمذی منتشر شده در آدرس: http://goo.gi/images/EQFFE
